සටහන: සශිකලා මධුෂාණි
ජුලි 05; ලෝකය(අවුට්බවුන්ඩ් ටුඩේ): මිලියන හයකට අධික ජනගහනයක් වෙසෙන කාබුල් නගරය ඉදිරි වසර පහ තුළ ජලය හිඟ වන පළමු නවීන නගරය බවට පත්විය හැකි බවට මර්සි කෝප්ස් නම් රාජ්‍ය නොවන සංවිධානය විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද වාර්තාවක සඳහන් කෙරේ,
වත්මන් ප්‍රවණතාවය දිගටම පැවතුනහොත්, 2030 වන විට කාබුල්හි ජලධරයන් වියළී යනු ඇති අතර එය ඇෆ්ගන් අගනුවරට පැවැත්මට තර්ජනයක් වනු ඇති බවත්, මෙය ඇෆ්ගන් පදිංචිකරුවන් මිලියන තුනක් පමණ අවතැන් වීමට හේතු විය හැකි බව කියවේ.
2001 දී මිලියනයකටත් වඩා අඩු සිට අද වන විට මිලියන හයකට ආසන්න ජනතාවක් දක්වා ව්‍යාප්ත වී ඇති බැවින් පවතින සම්පත් මත පීඩනය වැඩි වීම, අධික ලෙස ජලය නිස්සාරණය කිරීම සහ දේශගුණික විපර්යාසවල බලපෑම් හේතුවෙන් ඇෆ්ගනිස්ථාන අගනුවර භූගත ජල මට්ටම විශාල ලෙස පහත වැටී ඇත.
පසුගිය දශකය තුළ කාබුල්හි ජලධර මට්ටම් මීටර් 25-30 (අඩි 82 – 98) කින් පහත වැටී ඇති අතර, ජලය නිස්සාරණය කිරීම වසරකට ඝන මීටර් මිලියන 44 (කියු අඩි 1,553) කින් ස්වාභාවික නැවත ආරෝපණය ඉක්මවා ගොස් ඇති බවත්, පදිංචිකරුවන්ට පානීය ජලය ලබා දෙන ප්‍රධාන මූලාශ්‍රය වන කාබුල්හි භූගත නළ ළිංවලින් අඩක් පමණ දැනටමත් වියළී ඇති බව යුනිසෙෆ් වාර්තා කර තිබේ.
ජාතික සංඛ්‍යාලේඛන අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලයේ 2024 අගෝස්තු වාර්තාවකට අනුව, රට පුරා කැණීම් කරන ලද ළිං ආසන්න වශයෙන් 310,000 ක් පමණ වේ. මර්සි කෝප්ස් වාර්තාවට අනුව, කාබුල් පුරා නියාමනය නොකළ නළ ළිං 120,000 කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් ඇති බවට ගණන් බලා ඇත. 2023 එක්සත් ජාතීන්ගේ වාර්තාවකින් හෙළි වූයේ කාබුල්හි නළ ළිංවලින් සියයට 49 ක් පමණ වියළී ඇති අතර අනෙක් ඒවා ක්‍රියාත්මක වන්නේ සියයට 60 ක කාර්යක්ෂමතාවයකින් පමණක් බවයි.
මේ අනුව මෙම ගැටලුවට මුහුණ දීමට තරම් ශක්තියක් සම්බාධක වලින් පිඩා විඳින තලෙයිබාන් රජයට නොවීමත්, පාන වර්ග සහ ඛනිජ ජල සමාගම් 500 කට අධික සංඛ්‍යාවක් ඇෆ්ගනිස්තානයේ භූගත ජලය සුරා කෑමත්, මෑත වසරවල වර්ෂාපතනය විශාල වශයෙන් අඩු වීමත්, නැවත නැවත නියඟ, කලින් හිම දියවීම සහ හිම පතනය අඩු වීම හේතුවෙන්ද දේශගුණික විපර්යාස හේතුවෙන් ජල හිඟය තවදුරටත් උග්‍ර වී තිබේ.