භූ විද්‍යා සමීක්ෂණ හා පතල් කාර්යාංශයේ (GSMB) දූෂිත හා නාස්තිකාර පරිපාලන භාවිතයන් හේතුවෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ වටිනා ඛනිජ ගවේෂණය, පතල් කැණීම සඳහා බලපත්‍ර නිකුත් කිරීමේ සිට සහ ගවේෂණ අවසන් වන තෙක් ඉතා අක්‍රමවත් ක්‍රියාකාරකමක් බවට පත්ව ඇත.
භූ විද්‍යා සමීක්ෂණ හා පතල් කාර්යාංශය (GSMB) ඇතැම් පෞද්ගලික සමාගම්වල සිදු කෙරෙන ගවේෂණ වැරදි ලෙස හසුරුවන බව නිරීක්ෂණය වී ඇත. ඛනිජ ගවේෂණයේදී කාර්යාංශයට 7% ක රාජකීයත්වය ලැබේ. මෙම කර්තෘභාගය භාණ්ඩාගාර දෙපාර්තමේන්තුවට ගෙවිය යුතුය. එහෙත් සියයට හතක කර්තෘභාගය මහා භාණ්ඩාගාරයට පැවරෙන්නේ නැති බව භාණ්ඩාගාර උසස් නිලධාරියෙක් තහවුරු කළේය.
කර්තෘභාගය ලෙස ලැබෙන මුදල වැටුප් හා බෝනස් ගෙවීමට සහ ඇතැම් අවස්ථාවල සාද පැවැත්වීමට යොදවන බවද ඔහු කියා සිටියේය. ඒ ආකාරයට රජයට ලැබිය යුතු විශාල මුදල් ප්‍රමාණයක් අවභාවිත වෙනවා. මෙම සාද පවත්වන්නේ නිල රාජකාරි මුවාවෙන් හෝ ආගමික වැඩසටහන් පැවැත්වීමේ මුවාවෙන් බවද ඔහු කියා සිටියේය.
විගණන වාර්තාවකට අනුව GSMB විසින් රාජකීයත්වය රජයට නිසි ලෙස පැවරිය යුතුය. යාන්ඔය ව්‍යාපෘතිය සඳහා අදාළ ඉදිකිරීම් සමාගමට තවමත් පස් ඝන මීටර් 1,343,810ක් සහ වැලි ඝන මීටර් 3397ක කර්තෘභාගය ගෙවිය යුතුව ඇත. 2019 විගණන වාර්තාවට අනුව, රුපියල් 26,876,200 ක් සහ රුපියල් 5433490 ක් සහ පස් සහ වැලි සඳහා රුපියල් 27,419,690 ක කර්තෘභාගය තවමත් අය කර ගැනීමට නොහැකි වී ඇත. 2016, 2017, සහ 2018 වසරවල මිනිරන් සඳහා අය කළ කර්තෘභාගය පතල් කැණීමේ බලපත්‍රවල සඳහන් අනුමත කර්තව්‍යයට වඩා සියයට 65 කින් අඩු වූ බවත්, එනම් රු. 1,427,174,239.00 කි.
විගණන වාර්තාවට අනුව GSMB ප්‍රකාශ කර ඇත්තේ කළුගල් සඳහා අය කරන ලද අඩු කරන ලද රාජකීයත්වය සම්බන්ධයෙන් නීතිමය පියවර ගෙන ඇති බවයි.
“මේ වන තෙක් නිසි මිනිරන් කැණීමක් සිදු කර නැහැ. කහටගහ, බෝගල පතල තවමත් නිසි පරිදි ක්‍රියාත්මක වී නැහැ. මිනිරන් කැණීම සඳහා අඩි 2000ක් පමණ පොළොව යට හාරන්නට සිදුවේ. තවම ඒ ප්‍රමාණයට කැණීමක් කරලා නැහැ. අපි අපනයනය කරන ඛනිජ සම්පත් සඳහා සියයට 7ක කර්තෘභාගය අනිවාර්යයෙන්ම රජයට ලැබිය යුතුයි. නමුත් භූ විද්‍යා පනතේ 17 වැනි වගන්තියට අනුව කාර්යාංශයට කාර්යාංශයක් ලෙස ස්ථාපිත කළ දා සිට තමන්ගේම ආදායමක් උපයා ගත යුතුය. ඊට අදාළ ගාස්තු සහ බලපත්‍ර ගාස්තු එකතු කර ලැබෙන මුදලින් ආදායම උපදවයි. නමුත් කාර්යාංශය කාර්යාංශයේ වැඩ පමණක් කරන්නේ නැහැ. එය සුනාමි අනතුරු ඇඟවීමේ මධ්‍යස්ථාන පවත්වාගෙන යන අතර අනෙකුත් පරීක්ෂණ නොමිලේ සිදු කරයි. ඒ සඳහා විශාල මුදලක් වැය වන අතර කර්තෘභාගය ඒ සඳහා යෙදවේ. අපේ මුදල් අමාත්‍යාංශයට හිමිවන්නේ යම් මුදලක් පමණයි,” කාර්යාංශයේ නිලධාරියෙක් පැවසීය.
රෂිකා හෙන්නායක
