පෙර ලිපි දෙකකින් මම පැහැදිලි කළේ තෙල් සංස්ථාව වගේම ශ්‍රීලංකන් ගුවන් සේවයත් මේ වෙද්දී ශුද්ධ සෘණ වටිනාකම් බව. එයින් අදහස් කරන්නේ මෙම ආයතන විකිණීය නොහැකි බව නෙමෙයි. ඒ වගේම, ලිපි ලිවීමේ අරමුණ වුනේ මෙම ආයතන විකිණිය යුතු බව හෝ විකිණිය යුතු නැති බව කියන එකත් නෙමෙයි. පෙන්වන්න අවශ්‍ය වූ ප්‍රධානම කරුණ මේ වගේ ආයතනයක් විකුණලා රජයට අතට ගාණක් ගන්න පුළුවන්කමක් නැති බව.
රාජ්‍ය ආයතන විකිණිය යුතුද නැද්ද කියන දේශපාලන ප්‍රශ්නය අපි පැත්තකින් තියමු. උපකල්පනයක් ලෙස පමණක් මේ වගේ ආයතනයක් විකුණනවා කියන එක ගැන හිතමු. තෙල් සංස්ථාව වගේම ශ්‍රීලංකන් ගුවන් සේවයද සතුව විකිණිය හැකි භෞතික වත්කම් තිබෙනවා. ඊට අමතරව විකිණිය හැකි අස්පෘශ්‍ය වත්කම් (intangible assets) තිබෙනවා. මේ වත්කම් විකුණා රජයට ආදායමක් ලැබිය හැකියි. නමුත් ඒ විදිහට ලබා ගත හැකි ආදායමකින් මේ වෙද්දී ගොඩ ගැසී තිබෙන මේ ආයතන වල ණය ගෙවලා ඉවර කරන්න බැහැ. ඒ ණය ගෙවන්න වෙන්නේ බදු ගෙවන ජනතාවට.
කොහොම වුනත් ලංවිම තවමත් තියෙන්නේ ඔය ගොඩේ නෙමෙයි. ලංවිමද දිගින් දිගටම පාඩු ලැබුවත් ලංවිම සතු වත්කම් වල වටිනාකම එහි බැරකම් වලට වඩා වැඩියි. ඒ නිසා, ලංවිම කියන්නේ විකුණා ආදායමක් ලැබිය හැකි ශුද්ධ වත්කමක්. නැවතත් කියන්නේ ලිපියේ අරමුණ ලංවිම විකිණිය යුතුද නැද්ද කියන එක සාකච්ඡා කරන එක නෙමෙයි. ලංවිම වගේ රාජ්‍ය ආයතන වල වත්කම් හා ලාබ ගැන පැහැදිලි කිරීමක් කරන එක.
දැන් ඔය ඉහත ආයතන තුනම පාඩු ලබන රාජ්‍ය ආයතනනේ. එහෙමනම්, ඒ අතරින් දෙකක ශුද්ධ වටිනාකම් සෘණ වෙන්නත් අනෙත් එකේ එසේ නොවෙන්නත් හේතුව කුමක්ද? ඒ ආයතනය සාපේක්ෂව කාර්යක්ෂමද?
සාපේක්ෂව කාර්යක්ෂමද කියන ප්‍රශ්නයට මට ඔව් හෝ නෑ කියා පිළිතුරක් දෙන්න බැහැ. නමුත් ලංවිම ශුද්ධ වටිනාකම සෘණ නොවී තියෙන්නේ ලංවිම වෙනුවෙන් යොදවා තිබෙන පොදු අරමුදල් ප්‍රමාණය තෙල් සංස්ථාව හා ශ්‍රීලංකන් ගුවන් සේවය වෙනුවෙන් යොදවා තිබෙන පොදු අරමුදල් ප්‍රමාණයට වඩා ගොඩක් වැඩි නිසා. එහෙම නොවුනානම්, මේ වෙද්දී ලංවිම වටිනාකමත් සෘණ පැත්තට යා හැකිව තිබුණා.
2021 අවසානය වන විට තෙල් සංස්ථාව තුළ ආයෝජනය කර තිබුණු පොදු අරමුදල් ප්‍රමාණය = රුපියල් බිලියන 61.5
එම ආයෝජන වලින් උපයා ඇති මුදල = රුපියල් බිලියන (-419.0)යි.
2021 අවසානය වන විට ඉතිරිව ඇති පොදු අරමුදල් ප්‍රමාණය = රුපියල් බිලියන (-357.5)යි.
2021 මාර්තු අවසාන වන විට ශ්‍රීලංකන් ගුවන් සේවය තුළ ආයෝජනය කර තිබුණු පොදු අරමුදල් ප්‍රමාණය = රුපියල් බිලියන 82.5යි.
එම ආයෝජන වලින් උපයා ඇති මුදල = රුපියල් බිලියන (-371.7)යි.
2021 මාර්තු අවසාන වන විට ඉතිරිව ඇති පොදු අරමුදල් ප්‍රමාණය = රුපියල් බිලියන (-289.3)යි.
2022 සැප්තැම්බර් අවසාන වන විට ලංවිම තුළ ආයෝජනය කර තිබුණු පොදු අරමුදල් ප්‍රමාණය = රුපියල් බිලියන 545.3යි.
එම ආයෝජන වලින් උපයා ඇති මුදල = රුපියල් බිලියන (-309.2)යි.
2022 සැප්තැම්බර් අවසාන වන විට ඉතිරිව ඇති පොදු අරමුදල් ප්‍රමාණය = රුපියල් බිලියන 236.0යි.
පේනවනේ වෙනස. තෙල් සංස්ථාවට රුපියල් බිලියන 61.5ක් හා ශ්‍රීලංකන් ගුවන් සේවයට රුපියල් බිලියන 82.5ක් දමද්දී ලංවීමට රුපියල් බිලියන 545.3ක් පොම්ප කරලා තියෙනවා. ඒ නිසා, රුපියල් බිලියන 309.2ක් පාඩු වුනාට පසුවත් තවත් රුපියල් බිලියන 236.0ක් ඉතිරි වෙලා තියෙනවා.
හරියටම ගණන් හැදුවොත් ලංවිම පාඩුව තෙල් සංස්ථාවේ හා ශ්‍රීලංකන් ගුවන් සේවයේ පාඩුවට වඩා වැඩි වෙන්න පුළුවන්. මොකද බැංකු වලින් කෙළින්ම ණය ගත්තහම ඒ ණය වල පොලිය වියදමක් විදිහට එකතු වෙලා පාඩු වලට එකතු වෙනවා. නමුත්, රජය ණය වෙලා ගන්න සල්ලි රාජ්‍ය ආයතනයක යට කළහම ඒ ණය වල පොලිය එකතු වෙන්නේ රජයේ ගිණුමක. ඒ පොලී වියදම් අදාළ රාජ්‍ය ආයතනයේ වියදමක් විදිහට ගිණුම් වල සටහන් වෙන්නේ නැහැ. තෙල් සංස්ථාවේ හා ශ්‍රීලංකන් ගුවන් සේවයේ හිර කර තිබෙන පොදු අරමුදල් ප්‍රමාණය අඩු නිසා මේ වෙනස අඩුයි. ලංවිම මේ කොටස ඊට වඩා ගොඩක් වැඩියි.
සෛද්ධාන්තිකව මේ මොහොතේ ලංවිම විකුණලා රජයට රුපියල් බිලියන 236.0ක ශුද්ධ ආදායමක් ලබා ගන්න පුළුවන්. නමුත්, ලංවිම තුළ ආයෝජනය කර තිබෙන රුපියල් බිලියන 545.3ක මුදල මුළුමනින්ම ලබා ගන්න බැහැ. ඒ මුදල වෙනුවෙන් දිගින් දිගටම ගෙවා තිබෙන ණය පොලී ටික හොයා ගන්නත් බැහැ. ඔය තරමේ ශුද්ධ වත්කමක් ලංවිම තුළ ඉතිරි වී තිබෙන්නේ කාලයෙන් කාලයට ලංවිම ණය ගෙවීමේ බරින් ලංවිම නිදහස් කරලා ඒ බර බදු ගෙවන්නන් මත පටවා තිබෙන නිසා. තෙල් සංස්ථාව හෝ ශ්‍රීලංකන් ගුවන් සේවය මේ වෙලාවේ විකුණනවානම් එසේ විකුණන්න වෙන්නෙත් එම ආයතන වල ණය බර බදු ගෙවන්නන් වෙත පවරා අදාළ ආයතන ණය බරින් නිදහස් කිරීමෙන් පසුව පමණයි.
~ ඉකොනොමැට්ටා
RN
