1866 සැප්තැම්බර් 3 ආරම්භ වූ ශ්‍රී ලංකා පොලිසිය අද (3) තම 156 වෙනි සංවත්සරය සමරයි. ඒ වෙනුවෙන් වන නිල උත්සවය ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතාගේත් අගමැති දිනේෂ් ගුණවර්ධන මහතාගේ සහ මහජන ආරක්ෂක අමාත්‍ය ටිරාන් අලස් මහතාගේ ප්‍රධානත්වයෙන් මේ වනවිට පොලිස් ක්‍රීඩාංගනයේදී පැවැත්වේ.
සිය 156 වන සංවත්සරය සැමරීමේදී ශ්‍රී ලංකා පොලිසිය පළමුවරට පොලිස් සතියක් නම් කොට ඇත. එම සතිය, එනම් සැප්තැම්බර් 3 සිට සැප්තැම්බර් 10දක්වා කාලය තුළ මහජන ආරක්ෂක අමාත්‍ය ටිරාන් අලස් මහාතාගේ මාර්ගෝපදේශයන් යටතේ ශ්‍රී ලංකා පොලිසිය විවිධ ක්‍රියාකාරකම් සංවිධානය කර ඇත.
රටේ නීතිය හා සාමය ආරක්ෂ කරන ශ්‍රී ලංකා පොලිස් සේවාව වඩාත් මහජනතාව හා සමීප සේවාවක් බවට පත්කිරීම වෙනුවෙන් මෙම වැඩසටහන් ක්‍රියාත්මක වේ.
ශ්‍රී ලංකාවේ පොලිස් ඉතිහාසය
ශ්‍රී ලංකාවේ පොලිස් සංකල්පය ආරම්භ වූයේ කොළඹ නගරයේ පොලිස් කිරීමේ වගකීම හමුදාවට පවරා දුන් ලන්දේසීන්ගෙන් ය.
1659 දී කොළඹ මහ නගර සභාව රාත්‍රියේ නගරය ආරක්ෂා කිරීම සඳහා වැටුප් සහිත මුරකරුවන් පත් කිරීමට යෝජනාවක් සම්මත කළේය. ඒ අනුව රාත්‍රී කාලයේ නගරයේ මුර සංචාරයේ යෙදීමට මහත හා මන්දගාමී සොල්දාදුවන් හතර දෙනෙකු පත් කරන ලදී. එහෙයින් ඔවුන් රටේ පොලිසියේ පෙරගමන්කරුවන් ලෙස සැලකිය හැකිය.
මුල්ම පොලිස් ස්ථාන පිහිටවූයේ ලන්දේසීන් විසිනි. මුලදී පොලිස් ස්ථාන තුනක් විවෘත කරන ලදී: එකක් කොටුවට උතුරු පිවිසුමෙන්, දෙවැන්න කොටුව සහ පිටකොටුව සම්බන්ධ කරන මාර්ගයෙන් සහ තෙවනුව පිටකොටුවේ කයිමන් ගේට්ටුවේ. මේවාට අමතරව අලුත්කඩේ නෙදර්ලන්ත නිලධාරියෙකු වූ “මඩුව” නොහොත් කොළඹ දිසාවගේ කාර්යාලයද මෙම තදාසන්න ප්‍රදේශවල පොලිස් ස්ථානයක් ලෙස සේවය කළේය.
බ්‍රිතාන්‍ය කාලය
1805 පොලිස් කාර්යයන් පැහැදිලිව නිර්වචනය විය. ජනතාවගේ ආරක්‍ෂාව, සුවපහසුව සහ පහසුව සම්බන්ධ කාරණාවලට අමතරව අපරාධ වැළැක්වීම සහ අනාවරණය කර ගැනීම සහ නීතිය හා සාමය ආරක්ෂා කිරීම සම්බන්ධයෙන්ද පොලිස් කටයුතු සම්බන්ධ විය. පොලිස් කොස්තාපල් නිලය නිර්මාණය වූ අතර එය සියලු ආකාරයේ පොලිස් වැඩ සමඟ සම්බන්ධ විය.
1806 අංක 14 දරන පනත යටතේ කොළඹ නගරය කොට්ඨාශ 15 කට බෙදා එම කොට්ඨාශ අධීක්ෂණය සඳහා පොලිස් කොස්තාපල්වරුන් පත් කරන ලදී.
ජාතික පොලිසිය
1866 සැප්තැම්බර් 3 වැනි දින රටේ වත්මන් පොලිස් සේවයේ ආරම්භය ලෙස සැලකිය හැකිය.
ඉන්දියාව බොම්බේ පොලිසියේ ඩබ්ලිව්.ආර්.කැම්බල් මහතාය ප්‍රධාන පොලිස් අධිකාරීවරයා 1866සැප්තැම්බර් 03 වැනි දින ලෙස වැඩ භාර ගන්නා ලදී.
පොලිස් බළකාය කාර්යක්‍ෂම සංවිධානයක් ලෙස හැඩගස්වා එයට සුවිශේෂී අනන්‍යතාවක් ලබාදීමේ ගෞරවය කැම්බල් මහතාට හිමිවේ.
ඔහු මුළු දිවයිනම තම විෂය පථය යටතට ගෙන පොලිසිය දේශීය හමුදාවකට වඩා ජාතික බවට පත් විය
“දිවයිනේ පොලිසිය ප්‍රතිසංවිධානය කිරීමට ගතික පුද්ගලයකු සොයමින් සිටි ආණ්ඩුකාරවරයා ඉන්දියාව දෙසට හැරුණේ දක්‍ෂ නිලධාරියකුගේ සේවය ලබා ගැනීමටය. මෙම භාරදූර වගකීමට උර දෙන ලෙස බොම්බායේ ආණ්ඩුකාරවරයා නිර්දේශ කළේ බොම්බේ පොලිසියේ “රත්නගෙරි රේන්ජර්ස්” භාරව සිටි ජී.ඩබ්ලිව්.ආර්.කැම්බල් මහතාය. කැම්බල් මහතා ආණ්ඩුකාරවරයා විසින් තෝරා ගන්නා ලද අතර ඔහු 1866 සැප්තැම්බර් 03 වැනි දින ප්‍රධාන පොලිස් අධිකාරීවරයා ලෙස වැඩ භාර ගන්නා ලදී. 1867 දී 1865අංක 16 දරන පොලිස් ආඥාපනත සංශෝධනයක් මඟින් පොලිස් බලකා ප්‍රධානියා ලෙස නම් කරන ලදී. ප්‍රධාන අධිකාරීවරයාගේ සිට පොලිස්පතිවරයා දක්වා වෙනස් විය. එබැවින් 1866 සැප්තැම්බර් 3 වැනි දින රටේ වත්මන් පොලිස් සේවයේ ආරම්භය ලෙස සැලකිය හැකිය. පොලිස් බළකාය කාර්යක්‍ෂම සංවිධානයක් ලෙස හැඩගස්වා එයට සුවිශේෂී අනන්‍යතාවක් ලබාදීමේ ගෞරවය කැම්බල් මහතාට හිමිවේ. ඔහු මුළු දිවයිනම තම විෂය පථය යටතට ගෙන පොලිසිය දේශීය හමුදාවකට වඩා ජාතික බවට පත් විය”
පළමු පොලිස් අධිකාරී සහ ඔහුගේ කාර්ය මණ්ඩලය
අගවිනිසුරුවරයාගේ ලේකම් තෝමස් ඔස්වින් මහතා කොළඹ ප්‍රථම පොලිස් අධිකාරීවරයා ලෙස පත් කරන ලද සී.එම්. Schubert ප්‍රධාන කොස්තාපල්වරයා ලෙසත්, නෙදර්ලන්ත කොස්තාපල්වරුන් 5 දෙනෙකුත්, පොලිස් සැරයන්වරුන් 10 දෙනෙකු සහ Peons 150 දෙනෙකු ද පත් කරන ලදී. ඌවේ දිසාව සිටි ලොකුබණ්ඩා දුනුවිල මහතා මහනුවර පොලිස් අධිකාරිවරයා ලෙස පත් කෙරිණි. ඔහු ඉතිහාසගත වන්නේ පොලිස් අධිකාරිවරයකු වූ පළමු ශ්‍රී ලාංකිකයා ලෙසයි. කොළඹ පොලිසිය ප්‍රතිසංවිධානය කිරීමේ කාර්යය කෝල්පෙපර් මහතාට පැවරිණි. ඔහු බළකාය නිලධාරීන් පන්ති තුනකට බෙදුවේය – පරීක්ෂකවරු, සැරයන්වරු සහ කොස්තාපල්වරු. Peon නව නිලය අහෝසි කරන ලදී. 1847 දී සහකාර පොලිස් අධිකාරී සහ උප පොලිස් පරීක්ෂක නිලයන් නිර්මාණය කරන ලදී. පොලිස් පරීක්ෂක ඩි ලා හාපේ පළමු සහකාර පොලිස් අධිකාරීවරයා ලෙස උසස් කරන ලදී.
පළමු ශ්‍රී ලංකා පොලිස්පති
1947 ජූනි 01 වැනි දින ශ්‍රීමත් රිචඩ් අලුවිහාරේ මහතා පොලිස්පති ධූරය දැරූ ප්‍රථම ශ්‍රී ලාංකිකයා වූ අතර ඔහු වැඩ භාර ගන්නා ලදී. ස්වදේශ කටයුතු අමාත්‍යාංශය යටතේ තිබූ පොලිස් දෙපාර්තමේන්තුව ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශය යටතට ගෙන 1948 නිදහස ලැබීමත් සමඟ පොලිස් හමුදාව යටත් විජිතවාදී දැක්මෙන් ජාතික පොලිසියක් බවට පත් කිරීමේ අපරාජිත වගකීමට ශ්‍රීමත් රිචඩ් මහතා මුහුණ දුන්නේය. පිරිමින්ගේ සුභසාධනය, විමර්ශනය, වැළැක්වීම සහ අපරාධ හඳුනාගැනීම, කාන්තා පොලිසිය, අපරාධ වැළැක්වීමේ සංගම්, ග්‍රාමීය ස්වේච්ඡා සේවකයන්, පොලිස් කූඩාරම්, මහජන සම්බන්ධතා, නව පුහුණු ක්‍රම සහ වැඩිදියුණු කිරීම වැනි නව්‍ය ක්‍රියාමාර්ග විශාල ප්‍රමාණයක් ඔහු හඳුන්වා දුන්නේය. සේවා කොන්දේසි. ඔහු පොලිස් සේවය පොලිස් සේවයක් බවට පත් කළේය. එහි කාර්යභාරය පටු ලෙස නිර්වචනය කරන ලද අතර නීතිය හා සාමය පවත්වාගෙන යාම සහ අපරාධ වැළැක්වීම සහ අනාවරණය කිරීම සඳහා සීමා විය.
