වියට්නාම් සමාජවාදී ජනරජය හෙවත් කෙටියෙන් වියට්නාමය කියා කියන්නේ, එරට විසින් කාලයක් තිස්සේ අනුගමනය කළ මධ්‍යගත සැලසුම් ආර්ථික ක්‍රමයේ ප්‍රතිඵලයක් විදිහට, අර එක්තරා දේශපාලනඥයෙකුගේ වචන වලින් කිවුවොත්, “කුල්ල කුජීත වී” සිටි රටක්. රටේ ජනතාවගෙන් 60%ක් දරිද්‍රතාවයෙන් පෙළුණු, උද්ධමනය 400% ඉක්මවා තිබුණු, විදුලි බලය නැතිව නිරන්තරයෙන් අඳුරේ සිටින්නට සිදුව තිබුණු, සලාක ක්‍රමයට පමණක් හාල් වැනි අත්‍යාවශ්‍ය ආහාර ද්‍රව්‍ය ලබා ගත හැකි වූ, එවකට ලෝකයේ දිළිඳුතම රටක් වූ වියට්නාමය චීනයේ ආර්ථික වර්ධන වේගයට පමණක් දෙවෙනි වූ වේගයකින් වර්ධනය වී ලංකාවේ තරමටම ඒක පුද්ගල ආදායමක් උපයන රටක් බවට පත් වුනේ කොහොමද?
මේ වෙනසේ ආරම්භය 1986දී සිදු වූ “ඩොයි මූයි” ලෙස හැඳින්වෙන ප්‍රතිසංස්කරණ හේතුවෙන් රටේ ඇති වූ වෙනසයි. වියට්නාම් කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ හයවෙනි ජාතික කොන්ග්‍රසය තුළ අනුමත වී ක්‍රියාත්මක කෙරුණු මෙම ප්‍රතිසංස්කරණ වල නිල අරමුණ වූයේ වියට්නාමය “සමාජවාදය වෙත නැඹුරු වූ වෙළඳපොළ ආර්ථිකයක්” බවට ක්‍රමයෙන් පරිවර්තනය කිරීමයි.
අද වන තුරුද වියට්නාම් කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ පාලනය යටතේ තිබෙන වියට්නාම් සමාජවාදී ජනරජය දේශපාලනික වශයෙන් තව දුරටත් සමාජවාදී රටක්. එහෙත්, ඉහත සඳහන් “ඩොයි මූයි” ලෙස හැඳින්වෙන ප්‍රතිසංස්කරණ වලින් පසුව, එරට ආර්ථිකය ක්‍රමයෙන් ලෝකයට විවෘත, වෙළඳපොළ ආර්ථිකයක් කරා පරිවර්තනය වී තිබෙනවා.
සෝවියට් සමාජවාදී ක්‍රමයේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිය තුළ ආනයන සම්බන්ධ ප්‍රතිපත්තිය වූයේ රටේ හදා ගත හැකි දේ රට තුළ හදා ගන්නා අතර රටේ නිපදවා ගත නොහැකි දේ පමණක් ආනයනය කිරීම ලෙස දළ වශයෙන් විස්තර කළ හැකියි. “ඩොයි මූයි” ප්‍රතිසංස්කරණ වලට පෙර වියට්නාමයේ ක්‍රියාත්මක වූයේද, සමගි පෙරමුණු යුගයේ ලංකාවේ ක්‍රියාත්මක වූයේද, මෙම ප්‍රතිපත්තියයි.
විශාල රටක් වූ සෝවියට් දේශයට ඉහත ප්‍රතිපත්තිය නිසා විශාල හානියක් වූයේ නැහැ. ආර්ථිකය විවෘතව පැවතියේ වුවද එවැනි විශාල රටකට අවශ්‍ය බොහෝ දේ එරට තුළම නිපදවා ගැනීම සාමාන්‍ය තත්ත්වය විය හැකිව තිබුණා. වත්මන් ඇමරිකාව දෙස බැලූ විට මෙය පැහැදිලි වෙනවා. නමුත්, මේ විදිහේ සංවෘත ආර්ථික ප්‍රතිපත්තියකින් වියට්නාමය ඇතුළු වෙනත් ගොඩක් රටවල ආර්ථිකයන් එක තැන පල් වෙමින් අර්බුදයට යන එකයි වුනේ. එවැනි රටවල් “පණ බේරා ගත්තේ” සෝවියට් දේශයෙන් එක දිගටම ලැබුණු ආධාර වලින්. වියට්නාමය “ඩොයි මූයි” ප්‍රතිසංස්කරණ වලින් පටන් අරගෙන රට ලෝකයට සම්බන්ධ කරන්නේ ඔය වගේ පසුබිමකයි.
රටක ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති ගැන කතා කරද්දී වැදගත් වෙන්නේ ඒ රටේ නමට “සමාජවාදී” කෑල්ලක් තියෙනවද, පාලනය කරන්නේ කොමියුනිස්ට් පක්ෂයෙන්ද වගේ දේවල් වලට වඩා ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිය තුළ ඇත්තටම වෙන්නේ කුමක්ද කියන එකයි. රටේ නමේ “සමාජවාදී” කෑල්ල තිබුණත්, කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ පාලනය යටතේ තිබුණත්, වියට්නාමය මධ්‍යගත සැලසුම් ක්‍රමයේ සිට, වෙළඳපොළ මූලධර්ම අනුගමනය කරමින් සෑහෙන දුරක් ඇවිත් තිබෙනවා. රට අද තිබෙන තැනට ඇවිත් තියෙන්නේ මේ විදිහට කරපු ප්‍රතිසංස්කරණ නිසා.
“ඩොයි මූයි” ප්‍රතිසංස්කරණ වලින් අවුරුදු කීපයක් යද්දී රටට රූපවාහිණී, රෙදි සෝදන යන්ත්‍ර ආදිය එනවා. පෞද්ගලික ව්‍යාපාර ආරම්භ වෙනවා. ඒ එක්කම රටට සෘජු විදේශ ආයෝජන ගලා ගෙන එනවා.
“ඩොයි මූයි” ප්‍රතිසංස්කරණ වල පළමු ඉලක්කය රටේ සාර්ව ආර්ථිකය ස්ථායී කරන එක. හරියට ලංකාවේ දැන් සිද්ධ වෙනවා වගේ. මේ දේවල් වෙන්නේ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ සහයෝගය ඇතුවයි. ඒ අනුව, මිල පාලනයන් ටිකෙන් ටික ඉවත් වෙනවා. පොලී අනුපාතික ඉහළ දැමෙනවා. අකාර්යක්ෂම රාජ්‍ය ව්‍යවසාය වලට ලබා දුන් සහනාධාර ඉවත් කෙරෙනවා. වියට්නාම් මුදල් ඒකකය වන ඩොං එක සැලකිය යුතු ලෙස අවප්‍රමාණය කෙරෙනවා.
ඔව්. මේක තමයි ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ සාමාන්‍ය ප්‍රතිකාර වට්ටෝරුව. මේ වට්ටෝරුව ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ වියට්නාම් කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ පාලනය යටතේ. ඒ කරපු දේවල් වල යහපත් ප්‍රතිඵල තමයි වියට්නාමය අද අත් විඳින්නේ. මේ කරපු දේවල් නිසා 300%-400% වගේ මට්ටමක තිබුණු උද්ධමනය 8% මට්ටම දක්වා පහත වැටෙනවා. එය අලුත් පටන් ගැන්මක්.
මුලින්ම කෘෂිකාර්මික අංශයේ ප්‍රතිසංස්කරණ වලට වැඩි අවධානයක් යොමු කෙරෙනවා. සමූහ ගොවිපොළ විසුරුවා හැරලා ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණ හරහා පෞද්ගලික අයිතිය මත පදනම් වූ ක්‍රමයක් වෙත විතැන් වෙනවා. රාජ්‍ය ව්‍යවසාය වලට මධ්‍යගත සැලසුමෙන් නිදහස් වී නිෂ්පාදනය, මිල හා බඳවා ගැනීම් ගැන තීරණය කරන්න ඉඩ ලැබෙනවා. ඉල්ලුම හා සැපයුම මත මිල තීරණය වෙද්දී නිෂ්පාදනය දිරිමත් වී කෘෂිකාර්මික අංශය පණ ගසා නැගිටිනවා.
කෘෂිකාර්මික අංශය ඔලුව උස්සාගෙන එද්දී රටේ ආහාර ප්‍රශ්නය විසඳෙනවා. ඊට පස්සේ දෙවන ඉලක්කය වන්නේ වියට්නාමය ලෝකය එක්ක ඒකාබද්ධ කරන එක. මෙය ඉලක්ක කර ගනිමින් වියට්නාමය විසින් වෙළඳ ගිවිසුම් ගණනාවක් අත්සන් කරනවා. රටට සෘජු විදේශ ආයෝජන ගලා ගෙන එනවා. ඒ වගේම රටේ ඇතැම් ව්‍යාපාර රටෙන් එළියටත් යනවා. අද වන විට වියට්නාමය ලෝකයේ විවෘතම රටවල් වලින් එකක්.
රටක අපනයන වැඩි කර ගන්නනම් ආනයන ප්‍රමාණයද ඉහළ යන්න ඉඩ දෙන්න වෙනවා. ආනයන වලට වැට බඳිමින් අපනයන දියුණු කරන්න බැහැ. 1988දී වියට්නාමයේ භාණ්ඩ හා සේවා ආනයන වියදම එරට දදේනියෙන් 15.0%ක් පමණයි. 2022 වන විට මෙය දදේනියෙන් 91.7%ක් වෙලා. ආනයන වියදම මේ තරම් ඉහළ යද්දී, රටකට විදේශ විණිමය ප්‍රශ්න එන්නේ නැද්ද?
කිසිසේත්ම නැහැ. 1988දී වියට්නාමයේ භාණ්ඩ හා සේවා අපනයන ආදායම එරට දදේනියෙන් 3.9%ක් පමණයි. 2022 වන විට මෙම අගය දදේනියෙන් 94.0%ක් වෙලා. ඒ කියන්නේ, 1988දී දදේනියෙන් 11.1%ක් වූ විදේශ අංශයේ සම්පත් හිඟය, 2022 වන විට දදේනියෙන් 2.3%ක සම්පත් අතිරික්තයක් බවට පත් වෙලා. වියට්නාම් නිදර්ශනයෙන් පැහැදිලිව පෙනෙන්නේ රටක විදේශ අංශය ශක්තිමත් කර ගත හැක්කේ ආනයන පාලනය කිරීමෙන් නොව වඩ වඩා විවෘත වීමෙන් බවයි.
වියට්නාමය හෝ ලංකාව වැනි කුඩා ආර්ථිකයක් තිබෙන රටක කවර තත්ත්වයක් යටතේ වුවත් හදාගත නොහැකි දේවල් යම් ප්‍රමාණයක් තියෙනවා. ඉන්ධන නැති රටකට අනිවාර්යයෙන්ම ඉන්ධන ආනයනය කරන්න වෙනවා. මේ වගේ අනිවාර්ය ආනයන සඳහා විදේශ විණිමය අවශ්‍යයි. නමුත් ලංකාව වගේ කුඩා රටකින් වෙනත් රටකට අනිවාර්යයෙන්ම ආනයනය කළ යුතු දේවල් නැති තරම්. ඒ නිසා, “පුළුවන් හැම දෙයක්ම හදා ගෙන බැරි දේවල් පමණක් ආනයනය කිරීමේ” ක්‍රමයෙන් අත් වෙන ප්‍රතිඵලය දිගින් දිගටම පවතින විදේශ සම්පත් හිඟයක්.
ලංකාවට ආනයනය කරන දේවල් වලට ලංකාවෙන් අපනයනය කරන යෙදවුම් අවශ්‍ය වන්නේ නැති තරම්. ඒ කියන්නේ ලංකාවේ ආනයන වල අගය එකතු කිරීමෙන් 100%ක්ම වගේ සිදු වන්නේ රටින් පිටතයි. නමුත් ලංකාවේ අපනයන නිෂ්පාදන කොයි එකක් ගත්තත් යම් ආනයනික යෙදවුම් ප්‍රමාණයක් අවශ්‍ය වෙනවා. 100%ක දේශීය අගය එකතු කිරීමක් සිදු වන අපනයන මේ වෙද්දී නැති තරම්. ඒ නිසා අපනයන වලින් අවශ්‍ය පමණ ශුද්ධ විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයක් ඉතිරි කරගත හැක්කේ ආනයන මෙන්ම අපනයනද ගොඩක් විශාල මට්ටමකට ඉහළ ගියහොත් පමණයි.
පෙර සටහනේ පෙන්වා දුන් පරිදි වියට්නාමයේ ආයෝජනය හා පරිභෝජනය දදේනියෙන් 96.3%ක් පමණ. අනෙක් පැත්තෙන් රටේ ආනයන දදේනියෙන් 91.7%ක්. ඒ කියන්නේ, රටේ ආයෝජනය හා පරිභෝජනය තනිකරම ආනයන වගේ තත්ත්වයක්. හැබැයි අනෙක් අතට අපනයන රටේ දදේනියෙන් 94.0%ක්. මෙයින් පැහැදිලි වන පරිදි වියට්නාමය විසින් කරන්නේ රටට අවශ්‍ය දේ පිටින් ගේන අතර වෙනත් අයට අවශ්‍ය දේ රටේ හදනවා වගේ වැඩක්. එහෙම නැතුව රටට අවශ්‍ය දේ රටේ හදන එක නෙමෙයි.
සමහර අය නිෂ්පාදන ආර්ථිකයක් කියන එකෙන් අදහස් කරන්නේ රටේ හැදිය හැකි හැම දෙයක්ම රටේම හදා ගන්නා ක්‍රමයක්. ඒ කියන්නේ වියට්නාමය විසින් කාලයකට පෙර අත හැර දමපු ක්‍රමය. වියට්නාමය අද ඉන්න තැනට ඇවිත් තියෙන්නේ ඒ විදිහට නෙමෙයි. තරඟකාරීත්වය පවත්වා ගැනීම මගින්.
RN
