ආචාර්ය ලයනල් බෝපගේ
දෙවන කොටස (පළමු කොටස හා සබැඳිය)
ඓතිහාසික ප්‍රවේශයක්
ශ්‍රී ලංකාවේ බලය පැවරීම යනු මඟ හැරී ගිය අවස්ථාවන් පිළිබඳ කතාන්දරයකි. 2009 දී සන්නද්ධ ගැටුම අවසන් වූවද, දේශපාලන ගැටුම තවමත් එසේම පවතී. එම ගැටුම සමථයකට පත් කළ හැක්කේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලන රාමුවක් තුළ සියළු ප්‍රජාවන් සමඟ රාජ්‍ය බලය බෙදා හදා ගැනීමෙන් පමණි. රට තුල මෙන්ම විදේශගතව වසන බොහෝ ශ්‍රී ලාංකිකයින්ට මෙම අවශ්‍යතාවය පිළිබඳව තවමත් ඒත්තු ගැන්විය යුතුව ඇත.
ශ්‍රී ලංකාව බොහෝ ලෙස එකතැන ඇණහිට තිබෙන ඒකීය රාජ්‍යයකි. ශ්‍රී ලංකාව රාජ්‍ය අංශයේ අයථා පරිහරණය සහ දූෂණය අතින් ඉහළින්ම තිබෙන රට වශයෙන් පෙළ ගස්වා ඇති බව 2018 දී හිටපු විගණකාධිපතිවරයෙකු ප්‍රකාශ කර සිටියේය. රටේ පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමය විසින් ප්‍රතිපත්ති සකස් කිරීමේ, නීති පැනවීමේ හා විනිවිද පෙනෙන රාජ්‍ය මූල්‍ය ක්‍රම පද්ධති ක්‍රියාත්මක කිරීමේ මූලික වගකීම් පැහැර හැර තිබේ. සාවද්‍ය තොරතුරු සහ රැවටීමට ලක් කිරීම හේතුවෙන් කරුණු නොදත් පොදු ජනතාව, අත්තනෝමතික පාලනය පවත්වාගෙන යෑම සඳහා ‘නීතියේ ආධිපත්‍යය’ වෙනුවට ‘නීතිය මඟින් පාලනය කිරීම’ යොදා ගන්නා වංචනිකයන් යලි යලිත් තෝරා පත්කර ගෙන ඇත.
මේ සියල්ල මෑත කාලයේ දී ජනතාවට ව්‍යසනකාරී ප්‍රතිවිපාක ගෙන ආවේය. 2022 දී, ‘අරගලය’ විරෝධතා විසින් අවසන් වරට තේරී පත් වූ ශ්‍රී ලංකා ජනාධිපතිවරයා බලයෙන් පහ කර දමන ලදි. අත්‍යවශ්‍ය ද්‍රව්‍යවල පවතින උග්‍ර හිඟයත් ණය ගෙවීම පැහැර හැරීමත් සමඟින් රට බහුවිධ අර්බුදයකට මුහුණ පා ඇත. පදවියට පත් කරන ලද ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතා විසින් දෙන ලද සහතික කිරීම් තිබියදීත්, බොහෝ දෙනා තවමත් දරුණු ලෙස පීඩා විඳිති. රට හැර යා හැකි අය වඩා සරු බිම් සොයා රංචු පිටින් පිටත්ව යමින් සිටිති.
පාසල් සහ රෝහල්වල සිට අධිකරණ පද්ධතිය සහ උපයෝගිතා සේවා දක්වා රටේ පරිපාලන කටයුතු බොහොමයක් බරපතල ලෙස ඇනහිට තිබේ. පසුගිය දශක හතර පුරා රජයමින් පැවති දූෂණය, අවකළමනාකරණය, නාස්තිය, දේශපාලන අනුග්‍රහයත්, විනිවිදභාවය සහ වගවීම නොමැති වීමත් විසින් ඒකාබද්ධ ආර්ථික හා දේශපාලන ගිනි කුණාටුවකට දායකත්වය සපයා ඇත. අර්බුදය දෑවැන්ත ලෙස උග්‍ර කිරීමට වගකිව යුතු රාජපක්ෂවරු තමන් පදවිප්‍රාප්ත කළ ජනාධිපතිවරයාට උපක්‍රමශීලීව සහය වෙමින් යලි බලය ඩැහැ ගැනීමට මාන බලා සිටිති.. ඔවුහු සමාජය භේද භින්න කොට බලය අල්ලා ගැනීමට ඔවුන්ට යොදා ගත හැකි ඕනෑම අවස්ථාවක් සහ සම්පත් යොදා ගනිමින් තම ස්වෝත්තමවාදී මූලධර්මවාදී පදනම් යළි ගොඩනඟමින් සිටිති.
දිස්ත්‍රික් සංවර්ධන සභා – ඉතිහාසයක්
1977 දී ජේ ආර් ජයවර්ධන පාලනය විවෘත ආර්ථිකයක් හඳුන්වා දී වාණිජ ඵලප්‍රයෝජන සඳහා පුද්ගලික අංශය ප්‍රබෝධමත් කිරීමට අවස්ථාව ලබා දුන්නේය. කෙසේ වෙතත්, ප්‍රසාරණය වන ආර්ථිකය ලබා දුන් සාධනීය ප්‍රතිඵල භුක්ති විඳීමට සාමාන්‍ය ජනතාවට අවස්ථාව ලබා නොදීම හේතුවෙන් මෙය සමාජ ප්‍රතිවිරෝධතාවයන් උත්සන්න කර ලීය. විශේෂයෙන්ම සිංහල බහුතර ජනගහණයෙන් බොහෝ දෙනෙකුට හැඟුණේ තමන් අත හැර දමා ගොස් ඇති බවය. ආර්ථිකය එක රැයෙන් ජාත්‍යන්තර තරගයට විවෘත කිරීම නිසා ඊසානදිග දෙමළ ජනතාවද කලකිරීමට පත් වූහ. මිරිස්, ළූණු, ප්‍රධාන ආහාර ආදිය ඉන්දියාවෙන් ආනයනය කිරීම නිසා ඔවුන්ගේ ප්‍රධාන ජීවනෝපාය – කෘෂිකර්මාන්තය විනාශ කර ලීය. ඔවුහු සමාජයේ ඉහළට යාම සඳහා වඩා හොඳ අවස්ථාවන් ද, දේශීය ඵලදායිතාවයේ වර්ධනයෙන් වඩා වැඩි කොටසක් ද ඉල්ලමින් සිටියහ.
මෙම ඉල්ලීමේ ඉතිහාසය දෙවන පෙළ ආණ්ඩු ක්‍රමයක් ඇති කිරීමේ හැකියාව පිළිබඳව සාකච්ඡා කළ 1926 ව්‍යවස්ථාදායක සභාවේ කාල සීමාව දක්වා දිවේ. 1928 ඩොනමෝර් කොමිෂන් සභාවේදී ද මෙම ප්‍රශ්නය යළි සාකච්ඡා කරන ලදි. රට පාලනය කිරීමේ මහා පරිමාණ කටයුතු කෙරෙහි අවධානය යොමු කරන්නට මධ්‍යම ආණ්ඩුවට ඉඩ හරිමින් එය යටතේ සිදු කෙරෙන බොහෝ පරිපාලන කටයුතු වඩාත් සෘජු ලෙස පළාත් බද මට්ටමින් සිදු කළ හැකි වන පරිදි බලතල විමධ්‍යගත කිරීමේ අවශ්‍යතාවය කොමිෂන් සභාව හඳුනාගෙන තිබිණි. කොමිෂන් සභාව පළාත් සභා සඳහා සිය යෝජනා ද ප්‍රකාශයට පත් කළේය. “දිවයිනේ විවිධ ප්‍රදේශවල ප්‍රමුඛව සිටින විවිධ ජන වර්ගවල විශේෂ අදහස්” “මෙම ප්‍රදේශ පරිපාලනය කිරීමේදී” බලපෑමක් ඇති කළ හැකි බව ද ඒ යෝජනාවලින් අදහස් කෙරිණි. අවාසනාවකට, පළාත් සභා සම්බන්ධ නිර්දේශ ක්‍රියාත්මක නොකරන ලදි. පළාත් හෝ දිස්ත්‍රික්කවල අය සමඟ තම අධිකාරි බලය බෙදාහදා ගැනීමට අකමැති දේශපාලනඥයන්ගේ සහ නිලධාරීන්ගේ විරෝධය නිසා මෙසේ වූවා විය හැකිය.
දෙමළ ප්‍රජාවේ විශාල කොටසකට වැඩි වැඩියෙන් හැඟී ගියේ ඔවුන්ගේ ස්වයං නිර්ණ අයිතිය ආමන්ත්‍රණය කිරීම සඳහා තිබෙන එකම ඵලදායි විසඳුම වූයේ දෙමළ ඊළම යනුවෙන් තමන්ගේම වන ස්වතන්ත්‍ර රාජ්‍යයක් පිහිටුවීම බවයි. මේ සඳහා ඔවුහු 1977 අගෝස්තු මස පැවැත්වූ මහ මැතිවරණයේ දී ඔවුන්ගේ දේශපාලන නායකත්වය වූ දෙමළ එක්සත් විමුක්ති පෙරමුණ (TULF) වෙත ඉතා ප්‍රබල ජන වරමක් ලබා දුන්හ. සමාජයීය, ආර්ථික හා දේශපාලනික වශයෙන් රට අවුල් සහගත මෙන්ම කැඩී බිඳී යන තත්ත්වයකට මුහුණ දෙමින් සිටියේය. ජයවර්ධන පාලනය තම අණසක වළංගු කිරීම සඳහා වැඩි වැඩියෙන් අධිකාරවාදී ක්‍රම කෙරෙහි යොමු විය. 1981 දී ජයවර්ධන පාලනය බලය බෙදීම සඳහායයි පැවසූ මෙවලමක් වශයෙන් එක් එක් පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක් සඳහා දිස්ත්‍රික් සංවර්ධන සභා (District Development Councils) පිහිටුවා ලීය.
එසේ වුවත් දිස්ත්‍රික් සංවර්ධන සභා දේශපාලනික වශයෙන් බල රහිත විය. ඔවුන්ට ක්‍රියාත්මක වීම සඳහා ඉඩ සළසන පරිදි වෙනම පරිපාලන යාන්ත්‍රණයක් පිහිටුවා නොතිබූ හෙයින් තම බල ප්‍රදේශයට අදාළ කරුණු කාරණාවලදී එවාට ස්වාධීනව මැදහත් වන්නට ඔවුන්ට නොහැකි විය. එබැවින්, දිස්ත්‍රික් සංවර්ධන සභාවල වැඩ කටයුතු සිදු කිරීම සඳහා පළාත් පාලන හා මධ්‍ය ආණ්ඩුවේ රාජ්‍ය ආයතනවල නිලතන්ත්‍රය සහ සම්පත් මත යැපෙන්නට දිස්ත්‍රික් සංවර්ධන සභාවලට සිදු විය.[i] ප්‍රායෝගික ලෙස ගත් විට, මෙම ක්‍රම පද්ධතිය විසින් දේශපාලන පක්ෂ අනුග්‍රාහකත්වය ගොනු කොට නොනවත්වා පවත්වා ගැනීමට තවත් රාජ්‍ය ස්ථරයක් නිර්මාණය කරන ලද අතර, සිංහල දේශපාලන ප්‍රභූ පැලැන්තියට දිස්ත්‍රික් පරිපාලනය තුළ වැඩි බලපෑමක් ඇති කර ගන්නටද උපකාරී වූයේය.[ii] මීට අමතරව, එවකට පැවති රජයේ ඇමතිවරු තම බල ප්‍රදේශයට අයත් කටයුතුවලට අවහිර කරමින් දිස්ත්‍රික් සංවර්ධන සභා මැඩ පවත්වා ලූහ. ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ (JVP) අත්දැකීම අනුව ගතහොත්, මූල්‍ය කළමණාකරනය කිරීමේ බලතල කිසිවක් දිස්ත්‍රික් සංවර්ධන සභා සතුව නොතිබුණි. යාපනය දිස්ත්‍රික් සංවර්ධන සභාවේ නොහැකියාව ගැන කලකිරුණු එහි සභාපතිවරයා 1983 ජූලි මාසයේදී ඉන් ඉවත් ව ගියේය.[iii]
බණ්ඩාරනායක-චෙල්වනායගම් (B-C) ගිවිසුමත්, ඩඩ්ලි-චෙල්වනායගම් (D-C) ගිවිසුමත් ඒකපාර්ශ්විකව අවලංගු කර දැමීමෙන් පසු බලය පවරා දීමට ඉඩ සැලසූ පළමු ප්‍රතිකරණය පනවන ලද්දේ 1987 දී ඉන්දීය රජයේ අනුග්‍රහයෙනි. ඒ කාලයේ පටන් දශක තුන හමාරකට ආසන්න කාලයක් දහතුන්වන සංශෝධනය සපුරා ක්‍රියාත්මක නොකොට ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ පවත්වා ගෙන ගොස් ඇත. ජයවර්ධන පාලනයේ පටන් පැවති සියළුම පාලන තන්ත්‍ර විසින් ඉඩම් හා පොලිස් බලතල මුළුමණින් පාලනය කිරීම නිශ්චිතවම තමන් වෙත නතු කර ගෙන සිට ඇත. පළාත් සභාවල මූල්‍ය බලතලවලට පවා ඔවුහු බරපතළ ලෙස අවහිර කළහ. මෙසේ කරන ලද්දේ පළාත් සභාවලට අදාළ ප්‍රදේශ සම්බන්ධයෙන් තමන් සතුව කිසිදු ආකාරයක සැබෑ පරිපාලන ක්‍රමයක් නොමැති බවටත්, අත්‍යාවශ්‍ය කරන දේවල් මිලදී ගන්නට පවා ප්‍රමාණවත් මුදලක් ඒ සභා සතුව නොමැති බවටත් පළාත් සභා විසින් බොහෝ සේ පැමිණිලි කර තිබියදීය.
ව්‍යවස්ථා සංශෝධනවල ඉතිහාසය
දැනට රටේ විධායකය, ව්‍යවස්ථාදායකය, පළාත් සභා සහ පළාත් පාලන ආයතනවල තේරී පත් වූ සහ නම් කරන ලද නියෝජිතයින් 10,000 ක් පමණ සිටිති. ඔවුහු මුළු රටේම සමාජ-ආර්ථික, දේශපාලන සහ බහු සංස්කෘතික ප්‍රශ්න ආමන්ත්‍රණය කිරීමට නියමිතව සිටිති. එසේ වුවද, පාලන ක්‍රම පද්ධතිය සම්පූර්ණයෙන්ම අසාර්ථක බවට පත්ව ඇත. අධිකාරීවාදී, මධ්‍යගත කරන ලද, වග වීම් විරහිත පාලන ක්‍රම පද්ධතිය, අර්බුදයෙන් අර්බුදයට ගමන් කරමින්, වත්මන් බහු අර්බුදය වෙත රට ඇද දමා ඇත. මේ ක්‍රම පද්ධතිය දූෂණය, නාස්තිය, අවකළමනාකරණය සහ පාලක පැලැන්තිය රැක ගැනීම වෙනුවෙන් භීෂණය හා ප්‍රචණ්ඩත්වය යොදවන අයට දණ්ඩමුක්තිය ලබා දීම හා එක්ව යයි. රටේ හැම අස්සක් මුල්ලක් නෑරම මෙම අවමානය සහ මරණාසන්න බව නොකඩවා පැතිර පවතී.
ශ්‍රී ලංකා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට කරන ලද අවසන් සංශෝධන හතර අපි විමසා බලමු. 2015 දී තේරී පත් වූ යහපාලන ආණ්ඩුව 19 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය ක්‍රියාත්මක කළ නමුත් එය ප්‍රමාණවත් වගකීමකින් යුක්තව ඉක්මණින් ක්‍රියාත්මක කිරීමට මුළුමණින් කැපවී සිටියේ නැත. පෙර පැවති රාජපක්ෂ පාලනය විසින් අත්පත් කර ගන්නා ලද අත්තනෝමතික බලතල අහෝසි කරන බවට 2015 දෙන ලද මැතිවරණ ප්‍රතිඥා තිබියදීත්, එම සංශෝධනය කිසිඳු අර්ථාන්විත ආකාරයකින් ක්‍රියාත්මක කිරීමට ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේන මහතාට සහ අගමැති රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතාට දේශපාලන කැමැත්තක් තිබුණේ නැත.
මෙම තත්වය 2020 දී සම්මත කරන ලද 20 වැනි සංශෝධනයට මග පෑදීය. එයින් රාජ්‍ය මූල්‍ය ගනුදෙනු පිළිබඳව වගවීම සහ විනිවිදභාවය සහතික කිරීම සඳහා වූ සමස්ත විගණන ක්‍රියාවලිය අඩපණ කළ බව කියනු ලැබේ. ස්වාධීන කොමිෂන් සභාවලට කරන පත් වීම් සම්බන්ධයෙන් නිරීක්ෂණ කළ හැකි පාර්ලිමේන්තු මණ්ඩලයක් හඳුන්වාදීමට නියමිතව තිබුණි. එසේ වුවද, ජනාධිපතිවරයා එම පත් වීම් සිදු කිරීමේදී මුළුමණින් සිය අභිමතය අනුව කටයුතු කළේය. පසුව 19 වැනි සංශෝධනයෙන් ඉවත් කළ විධායක ජනාධිපති ධුරයේ බලතල සහ වරප්‍රසාද යළි ලබාදීම සඳහා 21 වැනි සංශෝධනය බලාත්මක කරන ලදි.
ඉන්පසු 22 වැනි සංශෝධනය ගෙන එන ලද්දේ ව්‍යවස්ථා සභාවක් නැවත ස්ථාපිත කිරීමෙන් 20 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය යටතේ ජනාධිපතිවරයාට ලබා දී ඇති ඇතැම් බලතල අඩු කිරීම අරමුණු කර ගනිමිනි. එය ද ජනාධිපතිවරයාට ආරක්‍ෂක කටයුතු සහ ඔහු දරන්නට කැමති වෙනත් ඕනෑම අමාත්‍ය ධුරයක් දරන්නට ඉඩ ලබා දුන්නේය. කෙසේ වෙතත්, එයින් ජනාධිපතිවරයාට පැවරී තිබෙන බලතලවලට සැලකිය යුතු බලපෑමක් සිදු නොකළ බව පසුගිය දෙවසර අතරතුර වත්මන් ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතාගේ ජනාධිපතිමය නොවන චර්යාවෙන් පැහැදිලි විය. විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය සතුව ඇති අධික බලය කප්පාදු කිරීමට අපොහොසත් වීම රටේ ආර්ථිකයට සහ නීතියේ ආධිපත්‍යයට විනාශදායක වී ඇති බව සනාථ වී තිබේ.
2023 ඔක්තෝබර් 1 වන දා
මතු සම්බන්ධයි.
[i] De Alwis, R. K. 2009, History of and Prospects for Public Sector Reforms in Sri Lanka. 209, Unpublished PhD thesis, Victoria University of Wellington, Cited in Jayasundera S 2022, An uneasy hegemony: Politics of State Building and Struggles for Justice in Sri Lanka, 173, Cambridge University Press.
[ii] Ibid, 175
[iii] Sivathasan S 2013, Jaffna Development Council Election 1981, available at: https://www.colombotelegraph.com/index.php/jaffna-development-council-election-1981/
පෙර ලිපිය:
